BIRANJE NOVOG PATRIJARHA (FOTO, DETALJI)

Posted by: feljton 17/02/2021 in DRUŠTVO, KULTURA Leave a comment

Izborni sabor SPC na kome bi trebalo da se izabere novi patrijarh počeće sutra, a prema Ustavu SPC, od 47 aktivnih i umirovljenih vladika koji će glasati, njih 31 ispunjava uslov da zauzme mesto poglavara jer imaju više od pet godina eparhijske službe.

Iako će imati pravo glasa, njih 12, od kojih su trojica iz Pravoslavne ohridske arhiepskopije, ne ispunjavaju ovo načelo i neće moći da budu u konkurenciji za mesto 46. poglavara SPC, koje je upražnjeno nakon smrti patrijarha Irineja. Treba da se zna da će u izboru patrijarha, pored 43 episkopa i mitropolita koji su aktivni, učestvovati i oni koji su umirovljeni, pa će tako u kripti Hrama Svetog Save, gde će se održati Sabor, pravo glasa imati ukupno 47 crkvenih velikodostojnika.

Da bi odluke bile validne, na Izbornom saboru moraju da učestvuju dve trećine ćlanova.

Kako funkcioniše žreb: Otac Matej izvlači kovertu

Iako je mesto izbora novog patrijarha SPC promenjeno, odnosno neće biti u patrijaršijskoj sali, način ustoličenja je ostao isti jer će se novi poglavar treći put dobiti apostolskim žrebom. Prvi u duhu te apostolske tradicije 1990. godine izabran je tadašnji episkop raško-prizrenski Pavle, a 2010. i njegov naslednik Irinej. Ovaj izborni sistem podrazumeva da pored glasova vladika, jedan od trojice kandidata koji dobije natpolovičnu većinu Sabora treba da ima i sreću, jer koverat sa njegovim imenom sa Jevanđelja mora da izvuče izabrani monah.

Prema saznanjima „Blica“, to će na ovom Izbornom saboru biti otac Matej iz manastira Sisojevac.

Reč je o jednom od najuglednijih monaha SPC. On će biti zadužen da, po tradiciji, između tri koverte kandidata sa najviše glasova izvuče ime novog patrijarha. Otac Matej se smatra jednim od najvećih duhovnika u Srpskoj crkvi i istinskim Božjim čovekom, koji je ceo svoj život predao Jevanđelju i zato je njemu u ruke i predat izbor novog poglavara – kažu u SPC.

Ali, pre nego što do toga dođe, moraju da se ispoštuju brojne procedure.

Procedura: Krugovi glasanja i natpolovična većina

Na početku Sabora episkopi se zaklinju da će voditi računa o dobru i interesu Crkve, otadžbine i naroda i da će glasati za najboljeg. Izbor patrijarha se sprovodi tako što se tokom prvog kruga glasanja učesnici Sabora izjašnjavaju o tri episkopska kandidata, tajnim glasanjem. Ukoliko se posle prvog kruga pojavi ime s natpolovičnom većinom glasova, onda se u drugom krugu glasanja vladike opredeljuju za ostala dva kandidata.

Natpolovičnom većinom mora da bude izabrano i ime drugog kandidata. Nakon toga se ulazi u završnicu, odnosno i treći vladika mora da dobije 24 glasa kako bi ušao u trku za patrijaršijski tron. Krugovi glasanja se mogu i ponavljati, sve do momenta dok se ne dobiju imena tri obavezna kandidata.

Posle molitve priziva Svetog duha monah Matej će izvući jednu od koverata, koju predaje predsedavajućem Sabora. Arhijerej koji je do tog trenutka vodio Sabor je upravo onaj koji dobija čast i obavezu da saopšti ostalim episkopima ime novog patrijarha. On otvara i druge dve koverte kako bi se svi učesnici Sabora uverili da su izbori bili regularni. Nakon toga se proglašava izbor novog poglavara SPC.

Ustoličenje u Pećkoj patrijaršiji, Sinod odlučuje kada

Mitropolit dabrobosanski i čuvar patrijaršijskog trona SPC Hrizostom kaže da će se i ustoličenje 46. patrijarha obaviti u Pećkoj patrijaršiji.

– Ustoličenje će uslediti i u Pećkoj patrijaršiji, a Sinod će odlučiti kada – možda u septembru, oktobru – navodi mitropolit.

Treba da se zna da se praksa izbora poglavara putem apostolskog žreba u ovom trenutku ne primenjuje nigde u pravoslavnom svetu. Ni u SPC nije bila prisutna sve do 1990. godine, kada je prvi u duhu te apostolske tradicije izabran patrijarh Pavle, zamenivši na tronu obolelog poglavara Germana, u čijem je mandatu i definisan ovaj sistem.

Mada je retka, ta praksa je legitimna i proističe iz novozavetnog izbora apostola Mateja, koji je žrebom izabran posle Judinog izdajstva, i zato je i uvedena u Ustav SPC. To se desilo maja 1967. godine na redovnom zasedanju sabora, kada je umesto glasanja uveden apostolski žreb.

Pretpostavke su da je to tada urađeno kako bi se onemogućio uticaj politike na izbor verskog poglavara, koja je bila dominantna u autoritarnom društvu kakvo je bilo jugoslovensko u vreme komunizma.

Ipak, i nakon pada komunizma, žreb je zadržan pa je i 2010. godine tako izabran i patrijarh Irinej, čije je ime sa još dvojicom vladika bilo u zatvorenoj koverti, položenoj na Jevanđelju. Doduše, Sabor je princip apostolskog žreba 2000. godine promenio i odlučio da se poglavar opet bira glasanjem, međutim, pet godina kasnije, ta odluka je povučena. Motivi tog povlačenja bili su u tome što se i tada smatralo da je uticaj politike na dešavanja u Crkvi i dalje prisutan.

Inače, pored SPC, u 20. veku je još samo Ruska pravoslavna crkva 1917. izabrala apostolskim žrebom za svog patrijarha episkopa Tihona Belavina.

Kako su birani patrijarh Pavle i Patrijarh Irinej

Profesor etike na Univerzitetu u Novom Sadu Slobodan Sadžakov istakao je nedavno da je 1990. patrijarh Pavle dobio kandidaturu, odnosno podršku episkopa, tek nakon devetog kruga glasanja. Druga dvojica kandidata te 1990. godine, vladika šumadijski Sava i žički Stefan, dobili su potrebnu većinu u prvom krugu, ali ipak nisu bili izabrani za patrijarha.

Pre 11 godina do apostolskog žreba sa natpolovičnom podrškom stigli su mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije, Irinej bački i Irinej niški. Amfilohije je dobio potrebnu natpolovičnu većinu u prvom krugu, episkop niški Irinej u drugom, a vladika bački Irinej u četvrtom krugu.

KO SU KANDIDATI

Mitropoliti

Hrizostom Jević (arhiepiskop sarajevski, mitropolit dabrobosanski i egzarh sve Dalmacije)

Porfirije Perić (mitropolit zagrebačko-ljubljanski)

Episkopi

Nikanor Bogunović (episkop banatski)

Jefrem Milutinović (episkop banjalučki)

Irinej Bulović (episkop novosadski i bački, somborski i segedinski)

Sergije Karanović (episkop bihaćko-petrovački i rmanjski)

Ignatije Midić (episkop požarevačko-braničevski)

Joanikije Mićović (episkop budimljansko-nikšićki i administrator Mitropolije crnogorsko-primorske)

Pahomije Gačić (episkop vranjski)

Gerasim Popović (episkop gornjokarlovački)

Justin Stefanović (episkop žički)

Fotije Sladojević (episkop bijeljinski i zvorničko-tuzlanski)

David Perović (episkop kruševački)

Atanasije Rakita (episkop mileševski)

Jovan Ćulibrk (episkop pakračko-slavonski)

Teodosije Šibalić (episkop raško-prizrenski i kosovsko-metohijski)

Vasilije Vadić (episkop sremski)

Ilarion Golubović (episkop timočki)

Lavrentije Trifunović (episkop šabački i administrator Eparhije valjevske)

Jovan Mladenović (episkop šumadijski i administrator Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke)

Episkopi u dijaspori

Longin Krčo (episkop novogračaničko-srednjozapadnoamerički)

Andrej Ćilerdžić (episkop austrijsko-švajcarski)

Dositej Motika (episkop britansko-skandinavski)

Lukijan Pantelić (episkop budimski i administrator Eparhije temišvarske)

Grigorije Durić (episkop diseldorfski i nemački)

Maksim Vasiljević (episkop zapadnoamerički)

Luka Kovačević (episkop zapadnoevropski)

Irinej Dobrijević (episkop istočnoamerički)

Mitrofan Kodić (episkop kanadski)

Vikarni episkop

Antonije Pantelić (vikarni episkop moravički, Arhiepiskopija beogradsko-karlovačka)

Pravoslavna ohridska arhiepiskopija:

Jovan Vraniškovski (arhiepiskop ohridski i mitropolit skopski i mjestobljustitelj veleško-povardarski)

Kako se ranije glasalo

Ustavom SPC, koji je donet 1931. a normativno upotpunjen 1947. godine, bilo je predviđeno da se izbor patrijarha obavi glasanjem članova Izbornog sabora čime se biralo između tri kandidata koja je predložio Sveti arhijerejski sabor. Izborni sabor su sačinjavali pored arhijereja i igumani najvažnijih i najvećih manastira, dekan Bogoslovskog fakulteta, rektori Bogoslovija, arhijerejski namesnici Beograda, Zagreba, Skoplja, Sarajeva, Peći, Sremskih Karlovaca i Cetinja. Pored njih, izborno telo činili su i svi članovi Patrijaršijskog upravnog odbora.